Hoefslag

Februari 2022

Klinische toepassing bewegingsanalyse

'Objectief gemaakt'

Iedereen kan met het blote oog zien of een paard stokkreupel is, maar hoe zit dat met minimale verschillen in de bewegingsafloop? Wetenschappelijk onderbouwde bewegingsanalyse kan hierbij uitkomst bieden, mits de uitkomsten op de juiste manier geinterpreteerd worden door vakmensen. Dan kan het zelfs een zeer waardevolle aanvulling zijn op de training en het voorkomen van ernstige blessures. 

Over dit onderwerp spraken we met paardenarts Aagje Hardeman, die zich gespecialiseerd heeft in het bewegingsapparaat van het paard. Zij voerde, in samenwerking met vooraanstaande paardenartsen in Duitsland, een grootschalig onderzoek uit naar de klinische toepassing van objective bewegingsanalyse bij sportpaarden. Denk hierbij aan de inzet tijdens kreupelheidsonderzoek, aankooponderzoek, een chiropractisch consult of bij preventieve monitoring van (sport)paarden. 

Twee manieren

Bewegingsanalyse kan op twee manieren worden uitgevoerd: met een (infrarood) camerasysteem, waarbij met behulp van reflectoren op het paard 3D positie wordt bepaald, of met sensoren op het paard, die versnelling via snelheid omrekenen in verplaatsing. Dit laatste is praktisch op locatie uit te voeren, omdat je er geen camera-opstelling voor nodig hebt.

Vedias Beroepsinfo

(het vakblad voor de paraveterinair dierenartsassistent)

December 2021

Bewegingsanalyse en kreupelheidsonderzoek bij het paard

'Binnen mijn bedrijf DataHorse zet ik mij in om beweging, en daarmee prestaties, bij (sport)paarden te optimaliseren', aldus Aagje Hardeman. Degenen die bij de Vedias dag bij Stichting De Paardenkamp waren in oktober 2018, zullen haar bevlogen presentatie nog kennen. In een interview schetst Aagje de mogelijkheden van bewegingsanalyse en kreupelheidsonderzoek.

Hoe werkt het systeem (met bewegings sensoren)?

Er zijn twee typen systemen op de markt om beweging in de dagelijkse praktijk te analyseren. Het ene system is 'optical motion capture', met camera's. Hierbij worden er reflectoren op het paard geplakt en camera's zien waar die reflectoren zijn en berekenen 3D positie voor je, meestal met 100-200 beelden per seconde. Het andere systeem werkt met sensoren, welke een gyroscoop en accelerometer bevatten. Deze sensoren meten versnelling die vervolgens omgerekend wordt in positie. Dus uiteindelijk kom je op hetzelfde uit qua parameters als met een camerasysteem. Een sensorsysteem is soms iets minder nauwkeurig dan een camerasysteem, maar het grote voordel is dat je het kunt meenemen onderweg, op concours, met trainingen etcetera. Dat is een stuk flexibeler dan wanneer je een hele opzet moet maken met bijvoorbeeld twaalf camera's. Optical motion capture biedt je weliswaar veel meer mogelijkheden wat betreft de data analyse, maar het is ook veel kostbaarder, grofweg tienvoudig t.o.v. een sensorsysteem.

De systemen calculeren een aantal parameters die we gebruiken om kreupelheid te detecteren. Ze berekenen hoeveel (a)symmetrie er in de verschillende anatomische regio's van het paardenlijf aanwezig is. Meestal is dat het hoofd, de schoft en bekken. Voor de standaard parameters kijk je naar het verschil in de linker stap in vergelijking met de rechter stap in de verticale amplitude, dus de beweging van boven naar beneden. er worden drie belangrijke parameters gemeten, namelijk het verschil in hoogste punt (wat iets zegt over de afzetfase), het verschil in het diepste punt (wat iets zegt over de landingsfase) en de hele beweging naar boven (neemt die twee eigenlijk samen). Met andere woorden, je kan niet alleen zeggen in welk been de kreupelheid zit, maar ook: is het een probleem tijdens de afzetfase of tijdens de landingsfase (of gecombineerd).

Tijdschrift voor Diergeneeskunde

November 2021

Klinische toepassing van objectieve bewegingsanalyse bij paarden

Op 4 oktober 2021 promoveerde dr. Aagje Hardeman aan de Universiteit Utrecht. Haar proefschrift is volledig gewijd aan de dagelijkse klinische toepassing van objectieve bewegingsanalyse bij paarden.

Het hele traject startte, toen ik bij mijn voormalig werkgever, Tierklinik Lüsche in Duitsland (2014-2020), aangaf dat ik in Nederland in aanraking was gekomen met een systeem om de beweging tijdens het orthopedisch onderzoek te kunnen kwantificeren. Ik introduceerde dit systeem op de kliniek en de direct betrokken eigenaren, Jan Hein Swagemakers en Marc Koene, waren enthousiast over deze innovatie. Vervolgens ontstond het idee om naast mijn werk als klinisch paardenarts in de orthopedie en chiropractie, ook een PhD te doen. Bij het uitwerken van mijn idee werd ik begeleid door Prof. dr. Lars Roepstorff (Uppsala, Zweden) en Prof dr. Rene van Weeren (Utrecht). Mijn hoofddoel is altijd geweest klinisch bruikbaar onderzoek te doen, praktisch en begrijpelijk voor de paardendierenarts in de dagelijkse kliniek.

Reiterrevue International 2020

So wichtig sind Schrittpausen für das Training

Sie sind mehr als ein kurzes Durchschnaufen zwischendurch. Schrittpausen machen das Training erst komplett, sagen unsere Experten. Gezielt eingesetzt, stärken sie effektiv die Muskulatur und sind obendrein die beste Motivation für Ihr Pferd. Vier echte Profis erklären, warum Schrittpausen im Training nicht unterschätzt werden dürfen. Sie haben alle unterschiedliche Sichtweisen, sind sich aber einig: Ohne geht es nicht!

Tierärztin Aagje Hardeman: „Mikrotraumata können so regenerieren“
Schrittpausen machen das Training erst vollständig, sagt Aagje Hardeman von der Tierklinik Lüsche in Bakum. „Im Moment der Schrittpause erholt das Pferd sich von der so genannten ‚excercise response‘“, beschreibt die Tierärztin. „Die ‚exercise response‘ ist grob gesagt die Erhöhung von Puls- und Atemfrequenz, damit die Muskelzellen mehr Sauerstoff erhalten und somit eine höhere Energiegewinnung möglich ist.“ Es ist eine kurzzeitige Reaktion des Körpers. „Im Gegensatz dazu gibt es die ‚training response‘“, sagt die Tierärztin. Dabei lernt der Körper über einen langen Zeitraum, intensiveres Training gesund auszuhalten.

Dabei geht es um die anaerobe Schwelle, die Belastungsgrenze, ab der der Organismus des Pferdes von der Energiegewinnung mit Sauerstoff in die Energiegewinnung ohne Sauerstoff übergeht und dabei Laktat freisetzt. Diese Grenze darf immer nur kurz überschritten werden, sonst würde die Muskulatur übersäuern, verkrampfen, die Leistung und Motivation einbrechen, das Pferd sich verletzen. Bei den meisten Pferden liegt die anaerobe Schwelle bei 150 bis 170 Herzschlägen pro Minute. „Ein junges Pferd kann schon nach einer ordentlichen Galoppade auf diese Herzfrequenz kommen, ein erfahrenes, trainiertes Grand Prix-Pferd muss dafür viele Lektionen der schweren Klasse durcharbeiten“, erklärt Aagje Hardeman. In den Schrittpausen soll die Herzfrequenz um 50 Prozent sinken. Nur so erholt der Muskel sich vom Trainingsreiz und wird wieder leistungsfähig.

Mit den Schrittpausen im Training verbessert man aber nicht nur die Fitness des Pferdes, man beugt vor allem auch Lahmheiten vor. „Aufgrund der erhöhten Belas-tung von Knochen, Sehnen und Bändern im Trainingsintervall entstehen Mikrotraumata“, beschreibt Hardeman. Das sind winzig kleine Verletzungen der Zell-Strukturen, beispielsweise in den Muskeln – sie sind wichtig für den Muskelaufbau und unproblematisch, solange sie Pausen bekommen. „Diese Regeneration ist sowohl zwischen den Trainingstagen, als auch während eines Trai-nings in Form von Schrittpausen von großer Bedeutung“, sagt Aagje Hardeman. Der Pferdekörper bekommt die nötige Auszeit zum Aufräumen und Reparieren. Würde man ihm diese Pausen verwehren, würde der Körper kaputtgehen.

www.reiterrevue.de

Horsetalk 2020

Challenges in assessing equine spines highlighted in study

Assessing spinal issues in horses can be challenging, say researchers, who examined equine back motion in a study.

They found that the range of motion and variation in spinal biomechanics are small and specific to individual horses. In contrast, between-horse variation is substantially higher than within-horse variation. These findings highlight the challenges in making subjective and objective clinical assessment of spinal kinematics in horses.

Aagje Hardeman and her colleagues, writing in the open-access journal PLOS ONE, note that back problems are a common cause of poor performance in horses. However, apart from a primary back problem, lameness may also affect spinal movement. Riders may experience consequences of back dysfunction in their mounts, either by the reluctance of the horse to bend, sidedness or abnormal saddle movement. These associations are complex. Clinical assessment of spinal motion in horses is part of many routine clinical exams, but they remain highly subjective. A requirement is understanding the expected normal range of motion and variability of back kinematics.

The study team set out to objectively quantify spinal kinematics in 12 horses considered sound by their owners, using optical motion capture technology.
Assessments of the same horses were carried out at the trot on three different days and different surfaces, in a straight line and on the lunge in both directions, on soft and hard surfaces. In all, each horse was trotted out 12 times for the study.

Average variation for the flexion-extension and lateral bending of the whole back was 0.8 and 1 degrees. Pelvic motion showed a variation of 1.0 degree (pitch), 0.7 degree (yaw) and 1.3 degrees (roll). For these five parameters, a tendency was seen for more variation on the hard surface, and reduced variation with increased repetitions. Between-horse variation was substantially higher than within-horse variation, they reported.

The researchers found that cervical lateral bending was doubled on the left compared to the right lunge. “It has been discussed whether sidedness in horses, as in this asymmetric cervical bending, is a consequence of human handling or related to innate laterality,” they said.

“Variation in sidedness patterns between horses could influence back range of motion, perhaps particularly on the circle.” However, body tracking was almost symmetric when comparing left and right circles, and was generally straight on straight lines, so cervical lateral bending asymmetries appear to be relatively independent from body tracking.

The researchers say the clinical examination of the equine spine is subjective and variation exists in the approach taken by practitioners, depending on experience, tradition and personal bias. “During lameness assessment, different professionals look at different parameters, and the same is likely true for the back. Additionally, the human eye may not be capable of appreciating the small variations in movement symmetry, or discriminate between normal and pathological back movement.”

Preliminary data on agreement between veterinarians and physiotherapists assessing spinal motion showed very poor correlations, suggesting potential benefits for evaluating back kinematics objectively. “However, our results indicate that solely relying on measurements of back range of motion might not be an effective approach for the objective quantification of back dysfunction. “The patterns of the different variables over a stride and the symmetry of movements may turn out to be clinically more relevant. Since the movement pattern and range of motion of the back differ between gaits, evaluating the horse also in walk and/or canter could add further information to the picture.”

They suggest that more research and collaboration between veterinarians, chiropractors, engineers and specialists in the field of objective gait analysis is likely needed to develop clinically applicable methods to improve the quality of evaluation of horses presented for disorders of the neck, back and pelvis, including the possibility of machine learning.

“In conclusion,” they wrote, “range of motion and variation in spinal biomechanics are horse-specific and small, necessitating individual analysis and making subjective and objective clinical assessment of spinal kinematics challenging.”

Most of the researchers were with either the Swedish University of Agricultural Sciences or Utrecht University in the Netherlands.

www.horsetalk.co.nz

Equinosis Journal Watch

Equinosis Veterinary Services

Maart 2019

JOURNAL WATCH: Gait parameter variation using cameras & markers - Implications for Q Users

Study in Review: Variation in gait parameters used in objective lameness assessment in sound horses at the trot on the straight line and the lunge.

A.M. Hardeman, F.M. Serra Bragança, J.H. Swagemakers, P.R. van Weeren, L. Roepstorff

This study looked at the variability of vertical movement of the head, withers, and pelvis as objective lameness measurements in horses perceived not lame by their owners (and evaluated by a veterinarian as less than grade 1/5 lame on the AAEP scale). Variability was assessed between successive collections a few minutes apart, a day apart, and approximately one month apart. This study used optical 3D motion capture (cameras and markers) for direct measurement of vertical
rather than using inertial sensors directly measuring acceleration and then converting to position, but its findings support previous studies on variability of lameness measures using inertial sensors, and reinforces several important points that veterinarians, using either method, should be aware of, as should those using only subjective methods in their lameness examinations.

KFPS Hengstenkeuring 2018

Objektive Bewegungsanalyse von einem Sportpferd von Dr. Aagje Hardeman, Tierklinik Lüsche

Bei der Anwendung einer objektiven Bewegungsanalyse bei einem Sportpferd gibt es verschiedene Möglichkeiten. Welche Möglichkeit bietet uns die heutige Technik? In diesem interessanten Kurzseminar zeigt Dr. Aagje Hardeman von der Tierklinik Lüsche die neuste Technik in der Pferdewelt: Objektive Bewegungsanalyse bei Sportpferden. Sie erklärt die technischen Messungen und zeigt praktische Beispiele von gesunden Pferden, Lahmheitsuntersuchungen und Ankaufuntersuchungen mit Hilfe von objektiver Bewegungsanalyse.

Objectieve bewegingsanalyse van het sportpaard door drs. Aagje Hardeman, dierenkliniek Lüsche (Dld.)

Toepassing van objectieve bewegingsanalyse bij het sportpaard, welke mogelijkheden biedt deze techniek ons? In deze lezing introduceert drs. Aagje Hardeman van dierenkliniek Lüsche de nieuwste techniek: objectieve bewegingsanalyse bij sportpaarden. Ze geeft uitleg over de metingen en toont praktijkvoorbeelden van gezonde sportpaarden,kreupelheidsonderzoeken en aankooponderzoeken met behulp van objectieve bewegingsanalyse.

Nascholingsdag Vedias 2018

Op 20 oktober 2018 organiseerde Vedias een nascholingsdag over paarden bij Stichting de Paardenkamp. Dit is een paardenrusthuis gelegen in Soest, waar paarden en pony’s van hun pensioen mogen genieten.

Eén van de sprekers deze dag was dierenarts Aagje Hardeman.
Hoewel geboren en getogen in Nederland, kwam Aagje in Duitsland terecht en werkt ze sinds 2014 voor Tierklinik Lüsche. Eén van de grootste Paardenklinieken in Europa met 100 gekwalificeerde medewerkers. Aagje heeft zich gespecialiseerd in onder andere “objective lameness examination”. Dit doet zij met behulp van het “Qualisys” programma. Wat dit systeem precies inhoudt en wat het gebruik ervan mogelijk maakt in de diagnostiek van kreupelheden bij paarden, heeft zij deze dag tijdens haar lezing verteld.

ZLTO Ondernemersdag Paardenhouderij 2017

Primeur!

Innovatie: Objectief meten van de beweging van het paard als tool/instrument voor het onderbouwd begeleiden van een (sport)paard.

Door Willem Back en Aagje Hardeman

Equine Services 2017

Hippische zorgprofessionals discussieren op Stoeterij Sterrehof

Deze week kwamen diverse dierenartsen en fysiotherapeuten samen op Stoeterij Sterrehof voor een avond met lezingen en discussie. Na een korte rondleiding op het bedrijf verzamelden de gasten zich in de foyer voor deze door Equine Services georganiseerde avond. De onderwerpen die de revue passeerden waren de do’s & don’ts van lasertherapie en het gebruik en de valkuilen van (kinesio)taping en dry needling. Actuele onderwerpen die extra verdieping kregen door het bespreken van verschillende casussen. Verantwoordelijk voor alle interessante input waren Mathilde Pluim en Aagje Hardeman, twee Nederlandse dierenartsen die werkzaam zijn op de vooraanstaande Duitse Tierklinik Lüsche.

www.sterrehof.nl

Netwerk Hippische Ondernemer 2017

In Herberg De Zwarte Ruiter kwam gisteren het Netwerk Hippische Ondernemer bijeen om te praten over actualiteiten in de paardensector, zoals de op handen zijnde btw-aanpassingen, het runnen van een gezond bedrijf en het meten van bewegingspatronen bij paarden.

Het Netwerk Hippische Ondernemer bestaat uit jonge, talentvolle ondernemers in de paardensector die via de Masterclass Hippische Ondernemer zijn ingestapt in dit netwerk. Het netwerk komt periodiek bijeen om actuele zaken in de paardensector te bespreken.

Zaken zoals de btw-regels, die een heet hangijzer blijven in de paardensector. Ad de Bruyn van Abab besprak de laatste stand van zaken. Zijn verhaal vindt u grotendeels hier terug.

Kees van Schanke van Stigas ging vervolgens dieper in op de gezondheid en vitaliteit van uzelf en uw medewerkers. Aan de orde kwamen preventie, veiligheid en de RIE als basis voor een goed arbeidsomstandighedenbeleid.

Na een rondleiding bij de Gulpener bierbrouwerij nam paardendierenarts Aagje Hardeman de aanwezigen mee in de wereld van het objectief meten van het bewegingspatroon van het paard. Geavanceerde camera- en sensorsystemen registreren iedere beweging tien keer sneller dan het menselijk oog, waardoor het mogelijk wordt een objectief beeld te laten zien van ‘hoe je paard loopt’.

www.lltb.nl

Paard & Sport 2014

Duizendpoot Aagje Hardeman

Passie voor het hele paard

Aagje Hardeman (27) is dierenarts en chiropractor bij Dierenartsenpraktijk West-Betuwe in Meteren. Daarnaast komt ze succesvol uit in de ZZ-Zwaar met haar eigen paard Tyrone. Als er even een gaatje overblijft, neemt ze plaats op de jurystoel of geeft ze een clinic. 

Gemma Jansen, Interview Paard en Sport, 2014